بازگشت
مشهورترين زنا ن د نياي سيا ست
داکترصيقل داکترصيقل


بي نظيربوتو
در جوا مع پيشرفته و توسعه‌يافته، فعاليت سياسي زنان امري نهادينه‌شده به‌شمار مي‌رود و بخش عمده‌اي از سمت‌هاي سياسي و حكومتي در اختيار زنان قرار دارد. اما در جوامع در حال توسعه و جهان سومي، مبارزة زنان براي دستيابي به حقوق برابر با مردان در زمينة به‌دست گرفتن سمت‌هاي سياسي و حكومتي هنوز در جريان است و زنان تلاش مي‌كنند تا موانع جنسيتي را در اين عرصه پشت سر بگذارند. با وجود اين، ميزان دستاوردهاي آنان در جوامع مختلف يكسان نبوده است. يكي از موفق‌ترين حوزه‌هاي آنان شبه‌قارة هند و برخي كشورهاي همجوار آن است، جايي كه زنان با اتكا به ميراث خانوا ده‌هاي سياسي، بر كرسي ادارة كشور تكيه زده‌اند. در پاكستان، وا قع در جنوب غربي آسيا، بي‌نظير بوتو دختر ذوالفقار علي بوتو، صدراعظم سابق اين كشور كه با كودتاي جنرال‌ها از كار بركنار و اعدام شد، نقش اصلي و اساسي را در بازگشت دموكراسي به پاكستان در اواخر دهة 80 و اوايل دهة 90 ايفا كرده است. وي كه رهبري حزب مردم، بزرگ‌ترين حزب مخالف دولت جنرال‌ها، را بر عهده داشت، مدت‌ها از جانب دولت نظامي جنرال ضيا‌ء‌الحق تحت تعقيب و در بازداشت و تبعيد بود، و سرانجام، در پي مرگ جنرال ضيا‌ء‌الحق در يك سانحة هوايي در اواخر دهة 80، در مقام اولين نخست‌وزير بعد از دولت نظامي، حكومت را به ‌دست گرفت بي‌نظير بوتواكنون بين لندن و دوبي در رفت‌وآ مد است و به اين مي‌انديشد كه چگونه مي‌تواند جنرال مشرف چهار ستاره را از كاخ رياست ‌جمهوري به ا ردوبرگرداند. او حتي حاضر شده براي رسيدن به اين هدف، سراغ نوازشريف، رقيب سنتي و ديرينه‌اش و رهبر حزب مسلم‌ليگ، برود كه همانند بوتو در تبعيد به‌سر مي‌برد. بوتو و نوازشريف هر دو دو مرتبه، و در مجموع چهار بار، قدرت را از طريق انتخابات به‌دست گرفته‌اند و هر بار با حكم ويژه رئيس‌جمهور يا كودتا بركنار شده‌اند؛ اما بوتو كه در خانواده‌اي سياسي تربيت شده هنوز مأيوس نشده است .
هنگامي كه در اواخر دهة 1970، نظاميان به رهبري جنرال ضيا‌ء‌الحق كودتا كردند و پدر وي (ذوالفقار علي بوتو) را اعدام كردند، او در آكسفورد مشغول تحصيل بود. بعدها تحولات بين‌المللي نيمة دوم دهة 80 قرن بيستم كمك كرد تا زمينه براي به قدرت رسيدن او در اسلام‌آباد فراهم شود. در آن هنگام امريكايي‌ها تصميم گرفته بودند كه رژيم‌هاي دموكراتيك‌تري را جانشين رژيم‌هاي نظامي مورد حمايت خود در گوشه و كنار جهان كنند. بنابراين، در فيليپين ترتيبي دادند كه جنرال ماركوس قدرت را رها كند و كورازون اكينو، بيوة يك فعال سياسي معروف، رئيس‌جمهور شود. در پاكستان نيز هنگا مي كه جنرال ضيا‌ءالحق در سقوط هواپيما كشته شد، بوتو ظرف چند ماه به مهم‌ترين فعال سياسي كشور تبديل شد و با پيروزي در انتخابات به قدرت رسيد. با وجود اين، نخست‌ وزير اواخر دهة 80 و اوايل دهة 90 پاكستان هرگز روزهاي آرام و باثباتي را به ‌خود نديد. او از طرف تندروهاي اسلام ‌گرا به ترويج فرهنگ غربي، از طرف ارتش به نرمش در مقابل فشارهاي امريكا و از سوي حزب رقيب مسلم‌ليگ به بي‌كفايتي متهم مي‌شد و سرانجام به دستور غلام اسحاق‌خان، رئيس‌جمهور وقت، بركنار شد. در سال‌هاي بعد نيز كه بوتو دوباره به نخست‌وزيري رسيد، اين مخالفت‌ها ادامه يافت و خود بوتو بعدها گفت كه امتناع از اجراي نقشه‌هاي سازمان اطلاعات ارتش (.I.S.I) در افغانستان بار ديگر موجب بركناري وي و دولتش با حكم فاروق لغاري، رئيس‌جمهور وقت، شده است. اين فشارها اكنون نيز ادامه دارد. درحالي‌كه او خارج از كشور است، مشرف تلاش مي‌كند تا حزب مردم را تكه‌تكه كند و با انشعاب‌هاي متوالي، آن را از درون دچار فروپاشي كند. از طرف ديگر، آصف زرداري همسر بوتو هنوز به اتهام فساد مالي در زندان است و نصرت بوتو مادرش نيز كه ديگر به كهنسالي رسيده و انرژي سابق را براي ياري رساندن به سياسي ‌ترين زن پاكستان ندارد.
يکي از لکه های ننگين بر دامان بوتو بمثابه سياستمدار،همانا ايجاد و به قدرت رساندن نيروهای متحجر به نام طالبان در افغانستان است که در آخرين دوره صدرات او به مشوره نيروهای ذيعلاقه جهاني در امور کشور ما اتفاق افتاد .
‌
مبارزترين خانواده شبه‌ قاره

سياست ميراث اصلي خانوا ده گاندي است و زن و مرد نمي‌شناسد. اگر مردان زنده و معروف باشند، در رأس اين خانوادة سياسي قرار مي‌گيرند و اگر مردان حاضر نباشند ـ كه معمولاً هم ترور مي‌شوند ـ اين زنان هستند كه ميراث سياسي خانواده را به‌ دوش مي‌كشند. هنگامي كه جواهر لعل نهرو، از بانيان استقلال هند، درگذشت، اينديرا دختر محبوب و دردانة او به رهبري حزب خانوادگي آنها، يعني حزب كنگره برگزيده شد و به مدت دو دهه حزب و كشور را رهبري و هدايت كرد. هنگامي كه در 1984، اينديرا به‌دست محافظ سيك‌تبار خود كشته شد باز هم رياست خانواده به مردان رسيد و راجيو فرزند او عهده‌ دار جانشيني مادر شد. اين سنت بعد از ترور راجيو در اوايل دهة 90 بار ديگر تكرار شد و سونيا گاندي همسر وي به رهبري حزب رسيد. سونيا كه ايتاليايي‌تبار است، اكنون در عين آنكه قدرتمندترين و محبوب‌ترين سياستمدار هند يك ميليارد نفري است، داوطلبانه از قدرت فاصله گرفته و پيشنهاد نخست‌وزير شدن را رد كرده است. با وجود اين، كسي ترديد ندارد كه امروز سونيا «رهبرِ در سايه» است و در مقام رهبر حزب كنگره و فراكسيون پارلماني آن، از نخست‌وزير نيز قدرتمندتر است. اما او خود نيز مي‌داند كه در معرض تهديد بسياري از هندوهاي افراطي است. افراطي‌ها بر اين اعتقادند كه سونياي ايتاليايي‌تبار نمي‌تواند و نمي‌بايد بر مسند ادارة هند قرار گيرد. شايد خود سونيا گاندي نيز، كه در اوج پختگي و درايت و تدبير سياسي عمل كرده، اين احساس را بيش از هركس ديگر درك مي‌كند، اگرچه او خود را تبعة هند و متعهد به تلاش براي توسعه و پيشرفت آن مي‌داند.
دعواي 10 سالة دختر رئيس‌جمهور و همسر جنرال

در جنوب آسيا و در بخش ديگري از شبه‌قارة هند، يعني در بنگلادش، رهبري مبارزه با حكومت جنرا ل‌ها را دو سياستمدار برجستة زن بر عهده داشته‌اند: شيخ حسينا واجد، رهبر حزب عوامي‌ليگ، و خالده ضياء، رهبر حزب متحد ملي. اولي دختر اولين رئيس‌جمهور و دومي همسر اولين رئيس‌جمهور نظامي بنگلادش است. مبارزه مشترك اين دو سياستمدار با دولت نظامي در دهة 80 سرانجام باعث كناره ‌گيري جنرال حسين‌ محمد ا رشاد از قدرت و بر سر كار آمدن يك دولت دموكراتيك در بنگلادش به رهبري خالده ضياء شد. اين دولت، جنرال حسين ‌محمد ارشاد، حاكم نظامي سابق كشور، را به دادگاه كشا ند و او را به اتهام سركوب مخالفان به زندان محكوم كرد. با وجود اين، هنگامي كه در انتخابات پارلماني اواسط دهة 90، حزب تحت رهبري شيخ حسينا بر حزب خالده ضياء پيروز شد، دور جديدي از مبارزه ناتمام با جنرال‌ها و حاكمان نظامي سابق شروع شد. شيخ حسينا، كه با پيروزي در انتخابات نخست‌وزير كشور شده بود، پرونده ديگري بر ضد جنرا ل‌ها گشود و پا را از محاكمة عاملان كودتاي اوايل دهة 80 فراتر نهاد و مسئلة محاكمة جنرا ل‌هاي سازمان‌دهندة كودتاي اواسط دهة 70 را نيز پيش كشيد. جنرا ل‌هاي بنگلادشي كه در اواسط دهة 70 با كودتاي نظامي بر ضد دولت دموكراتيك شيخ مجيب‌الرحمان، پدر شيخ حسينا و رئيس‌جمهور وقت بنگلادش، وي و اعضاي خانواده‌اش (برادران و خواهران شيخ حسينا) را به‌ قتل رسانده بودند، مورد پيگرد قانوني قرار گرفتند. دولت شيخ حسينا به اين نيز قانع نشد و از كشورهاي خارجي كه جنرا ل‌هاي مذكور در آنها اقامت داشتند درخواست كرد تا آنان را براي محاكمه به بنگلادش تحويل دهند. اكنون نيز سرنوشت كشور در ‌دست شيخ حسينا، دختر رئيس‌جمهور سابق، و خالده ضياء، همسر جنرال ضياء رئيس‌جمهور نظامي و فرمانده اسبق ارتش، است. در طي 10 سال گذشته، همواره يكي از اين دو نخست‌وزير بوده و ديگري رهبر حزب مخالف و رهبر تظاهرات خياباني ضد دولتي. پوليس هم كه برايش فرقي ندا رد تظاهركننده طرفدار چه كسي با شد، هميشه به وظيفة خود عمل مي‌كند. ديروز در خيابان‌ها، به دستور شيخ حسينا، تظاهركنندگانِ طرفدار خالده ضياء را لت و کوب نموده و امروز، به دستور خالده ضياء، طرفدارانِ شيخ حسينا را سركوب مي‌كند.
آرويو ميراث‌دار كورازون اكينو در فيليپين

در جنوب شرقي آسيا و در فيليپين نيز رهبري مبارزه براي سرنگوني حكومت ديكتاتوري فرديناند ماركوس بر عهدة يك سياستمدار زن بوده است. كورازون اكينو، كه در دهة 80 رهبري مبارزات دموكراتيك بر ضد رژيم ماركوس را بر عهده داشت، نه‌تنها وي را از قدرت ساقط كرد، بلكه پس از سال‌ها، دموكراسي را براي مردم فيليپين به ارمغان آورد. ارزش اين دستاورد چنان بود كه بعد از كناره‌گيري او از قدرت نيز جنرا ل‌هاي فيليپيني ترجيح دادند به‌جاي مقابله با نظام دموكراتيك كشور، خود را نامزد انتخابات كنند و به ‌شيوه‌اي دموكراتيك به قدرت برسند. همين رويه سبب شد تا جنرال فيدل رامو، رئيس ستاد ارتش در دولت اكينو، بعدها در مقابل تحركات ارتش براي كودتا مقاومت كند و با مشاركت در انتخابات رياست‌جمهوري، به‌عنوان يك جنرال دموكرات قدرت را به‌دست بگيرد. از سوي ديگر، اكينو در دوران حكومت خود مبارزه بي‌اماني را براي بازگرداندن اموال عمومي، كه به صورت ثروت شخصي خانواده ماركوس به خارج از كشور منتقل شده بود، شروع كرد. اين مبارزه سرانجام منجر به بازگرداندن ميليون‌ها دالر از موجودي حساب‌هاي شخصي ماركوس در خارج از كشور به دولت و ملت فيليپين شد.
اكنون نيز كه اكينو بر سر قدرت نيست، گلوريو آرويو نفر اول كشور است. او كه يك دوره رئيس‌جمهور بوده، به‌تازگي موفق شده كه در آخرين انتخابات نيز پيروز شود و يك دورة ديگر نيز در اين سمت باقي بماند. علاوه بر اين، او به‌خوبي نظاميان قدرت‌طلب را مهار كرده و آنها را مجبور كرده كه با هدايت سياستمداران به ايفاي وظايف خود بپردازند.

كوماراتونگا، مخالف هميشگي چريك‌هاي تاميل

كوماراتونگا در اغلب سال‌هاي دهة 90 قدرتمندترين شخصيت سياسي سريلانكا بوده است. او كه مدت‌هاست بر اريكة رياست‌جمهوري تكيه زده، بارها در مقابل نخست‌وزير و كابينه ايستاده است تا مانع از اعطاي امتياز به چريك‌هاي تاميل شود. او حتي سال گذشته نخست‌وزير را بركنار و پارلمان را منحل كرد و حاضر نشد موارد توافق بين نخست‌وزير و كابينه و چريك‌هاي تاميل را بپذيرد. تكرار پيروزي در انتخابات پارلماني نشان داد كه كوماراتونگا هنوز نفر ا ول كشور است و همين جايگاه باعث شده تا مواضع سرسختانه‌تري در قبال چريك‌ها اتخاذ كند. البته كوماراتونگا نيز خود ميراث‌دار يك زن سياسي ديگر است. روزي سريلانكا را با نخست‌وزيري چون باندرانايكه مي‌شناختند و امروز كوماراتونگا رئيس‌جمهور كشور است. او ماه‌هاست كه سرسختانه رقباي خود را مجبور به عقب‌نشيني كرده و جالب آنكه مردم در آخرين انتخابات هم باز به او و حزب تحت رهبري‌اش رأي دا ده‌اند.
در برابر جنرا ل‌ها

، مگاواتي سوكارنو رئيس جمهور پيشين اندونيزيا دختر رئةس جمهور اندونيزيا است که توسط سوهارتو به کمک امريکا از قدرت سبکدوش و بيش از سه دهه بر اين كشور حكومت كرد، سرانجام در برابر مخالفت‌هاي مردمي كه يك سياستمدار زن به نام مگاواتي سوكارنو در هدايت آن نقش عمده‌اي ايفا مي‌كرد تسليم شد و استعفا كرد. مگاواتي سوكارنو دختر احمد سوكارنو رئيس‌جمهور فقيد اندونزيا، كه هنوز از مبارزه خود با متحدان سابق سوهارتو نيز دست برنداشته، مدت‌ها با برگزاري ميتينگ و تظاهرات خياباني، يكي از رهبران فعال و برجستة اپوزيسيون اين كشور به‌شمار مي آيد.

زني در برابر يك گروه ديكتاتور

در ميانمار، كشوري كه طي دهه‌هاي اخير همواره زير فشار ديكتاتوري نظامي قرار داشته است، رهبري مخالفت‌هاي سازماندهي‌شده ضد دولتي بر عهدة يك سياستمدار زن است. آ ن‌ سان سوكي، برنده جايزه صلح نوبل كه در انتخابات سال 1990 اين كشور 80 درصد آرا را به ‌خود اختصاص داد، ‌اكنون مهم‌ترين مانع بر سر راه ادامة حكومت جنرا ل‌ ها در رانگون به‌شمار مي‌رود. وي كه بارها تحت فشار و بازداشت دولت نظامي قرار گرفته، در خارج از ميانمار، صداي دموكراسي‌طلبي مردم اين كشور شناخته مي‌شود و به‌رغم تمامي موانع، هم‌اكنون نيز به مبارزه خود با دولت جنرا ل‌ها در اين كشور ادامه مي‌دهد.
ترديدي نيست كه بسياري از اين زنان سياستمدار از سابقه و تجارب سياسي خانوا ده خود در مبارزه با دولت‌هاي نظامي و ديكتاتور كشورشان ياري گرفته‌اند، اما اين مسئله نه‌‌تنها ضعف آ نها به‌شمار نمي‌رود بلكه باعث شده تا بسياري از مردم به همين دليل از آنها بيشتر حمايت كنند. پاكستاني‌ها با ذهنيتي روشن از دموكرا سي‌طلبي ذوالفقار بوتو، اندونزيايي‌ها با تجاربي شيرين از محبوبيت و صلح‌طلبي احمد سوكارنو، فيليپيني‌ها با احترام به سوا بق مبارزاتي بنيتو اكينو و بنگلادشي‌ها با احترام فوق‌العاده براي مجيب‌الرحمان به‌عنوان باني استقلال كشورشان، به دختر ان و همسران آنها كمك كردند تا نمادهاي برجسته‌اي از تلاش و مبارزه با حكومت‌هاي ديكتاتوري و نظامي باشند.

May 7th, 2005


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي